Nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej.
Certyfikowany Trener Kart Grabowskiego.

Justyna Nowaczyk

Kto pracuje z dziećmi, zwłaszcza w pierwszych klasach szkoły podstawowej, ten wie, ile wysiłku kosztuje nas, pedagogów, aby wyrównać powstałe we wczesnym rozwoju deficyty tak, by dziecko stało się w naturalny sposób gotowe do posługiwania się narzędziem do pisania. Dawno minęła era, kiedy uważano, że lekiem na całe zło w tej materii są szlaczki i mozolne ćwiczenia w kaligrafowaniu. Nasze działanie opiera się teraz na podniesieniu sprawności całego ciała tak, by uzyskać stabilizację centralną, dzięki której dziecko osiąga władzę nad swobodną pracą ręki. Stworzenie pozytywnej atmosfery i zabawy podczas pracy terapeutycznej, to klucz do sukcesu. Wydawnictwo Karty Grabowskiego w swoich propozycjach nie koncentruje się tylko na poprawie i kształtowaniu myślenia matematycznego, ale wkracza także w proces doskonalenia sfery poznawczej u dzieci i wspaniale się w nią wpisuje.

Mały i prosty, a cieszy i rozwija szereg funkcji. Na co ja w pracy terapeutycznej zwróciłam szczególną uwagę przy pierwszym spotkaniu z 

? Zachwyciły mnie precyzyjne ruchy dłoni i palców, które trzeba wykonać, aby wprawić go w wir. Kolejny etap to narzucanie na niego kolorowych pierścieni poszerzających zakres ćwiczonych funkcji. Podczas tej zabawy przy okazji rozwijania umiejętności matematycznych wzbogacamy sprawność dziecka w następujących obszarach:

precyzyjny ruch palców i dłoni – niezbędny przy wprawianiu bączka w ruch wirowy;

planowanie ruchu – poprzez zabawę bączkiem wspieramy kształtowanie zdolności wykonania ruchów celowych. To okazja do doskonalenia planowania motorycznego, czyli tak naprawdę organizacji całego ciała do wykonania konkretnej czynności ruchowej oraz jej realizacji;

koordynacja wzrokowo – ruchowa - współpraca oka i ręki podczas narzucania pierścieni jest niezbędna, aby zabawa zakończyła się sukcesem;

koordynacja pomiędzy dłońmi – nie można wyeliminować w tej zabawie pracy ręki niedominującej, przekładanie pierścieni z ręki do ręki wymusza współpracę pomiędzy nimi;

wyrabianie płynności i szybkości ruchów z uwzględnieniem spostrzegania wzrokowego – w miarę poznawania działania bączka, tempo wykonywanych czynności wzrasta, a motywacja, aby wygrać lub pobijać swoje rekordy, stanowi dodatkową motywację;koncentracja uwagi – niezbędny element, aby pokonać przeciwnika.

 to trzy propozycje gier: Piruet, Kowboj i Rycerze. Każda z nich angażuje zarówno ciało, jak i głowę, zabawka ta jednak daje szerokie możliwości i nie ogranicza naszej własnej kreatywności w jej zastosowaniu.

Sprawność manualna w Kartach Grabowskiego

Czy granie w karty Grabowskiego to tylko zabawa umysłowa? Okazuje się, że niesie ona ze sobą także wiele korzyści związanych z rozwojem manualnym. Począwszy od samej umiejętności rozdawania kart, która wymaga precyzyjnego ruchu, a na trikach związanych z tasowaniem tychże kart skończywszy. Podczas pierwszego zetknięcia się dzieci z tą materią u wielu z nich widać onieśmielenie, początkowo czują się niepewnie - chętnie oddałyby rolę prowadzącego komuś innemu, albo chociaż proszą o pomoc w tasowaniu… Szybko jednak zauważają, że ich wielu kolegów robi to tak samo nieporadnie, a to (wbrew pozorom) wzmacnia ich chęć do działania. Takie są początki, gdyż zabawa kartami rozwija dziecko niemal z dnia na dzień.

Pierwsze lekcje z kartami to przede wszystkim nieświadoma praca nad zwykłą, czynnością, jaką jest trzymanie kart, a przede wszystkim układanie ich w wachlarz. Pozornie prosta czynność, a dla wielu dzieci na początkowym etapie nieosiągalna, gdyż wymagająca sprawnej ręki, odpowiedniego napięcia dłoni i palców. Praca z Kartami Grabowskiego to także precyzyjne układanie plansz, po których się poruszamy, albo które łączymy patyczkami. To także odkrywanie kart, gdy leżą na stole…, aby zachować porządek, nie zniszczyć ułożenia, ruch ręki musi być w miarę zaplanowany oraz precyzyjny i taki się staje - w zabawie i bez wysiłku.

Nie można również zapomnieć tutaj o oferowanych przez Wydawnictwo specjalnych pudełkach przeznaczonych do gry Olimpijczycy. Gracz ma za zadanie ułożyć w poszczególnych przegródkach pary kart (iloczyny czy pary dające sumę dziesięć…), a wszystko to prawidłowo i w jak najkrótszym czasie. Dodatkowe korzyści płynące z tej zabawy to: koncentracja uwagi, umiejętność planowania ruchu i jego precyzja, ale także stymulacja szeroko pojętego rozwoju poprzez ruch.

I to jest w tej całej historii najpiękniejsze, dziecko przychodzi na terapię i się bawi, a przy okazji osiąga jakże istotne cele… zupełnie dla niego nieświadome…

Zaburzenia grafomotoryczne a praca z Bączkiem Matematycznym i Kartami Grabowskiego

Każda emocja ma do odegrania inną rolę w naszym życiu i z każdą z nich musimy nauczyć się sobie radzić po to, by zachować życiową równowagę. Zatem lekcje z doświadczania emocji powinniśmy „odrabiać” od najmłodszych lat. Zanim jednak nauczymy się tej trudnej sztuki panowania nad nimi, musimy nauczyć się je rozpoznawać, nazywać, rozumieć i akceptować, a co za tym idzie – także przeżywać w sposób bezpieczny dla nas i naszego otoczenia.

Spotkania z Kartami Grabowskiego, gdziekolwiek by je stosować, zawsze uruchamiają u uczniów cały szereg emocji, czasem takich, które nas samych zaskakują. Można więc śmiało powiedzieć, że rozgrywki karciane mogą stanowić swego rodzaju poligon doświadczalny w tej jakże ważnej sferze.

To reakcja, która pojawia się oczywiście już na samym początku, kiedy dziecko zaznajamia się z kartami jako takimi. Zadaje wówczas szereg pytań dotyczących grafiki kart i ich wykorzystania. Czy tylko tyle? Moje doświadczenie pokazuje, że dzieci, które bardzo szybko zaczynają fascynować się rozgrywkami, silnie skupiają swoją uwagę, by zrozumieć kolejne pojawiające się gry, oczekują wręcz kolejnych instrukcji i stawiają rzeczowe pytania, które mają je przybliżyć do lepszego zrozumienia, a co za tym idzie – także do szybkiego zwycięstwa.

No właśnie, apetyt rośnie w miarę jedzenia. Mnogość wyboru powoduje, że nie ma czasu na nudę, a nawet wręcz przeciwnie. Dzieci przychodzą na zajęcia czy siadają do rozgrywek nie tylko zaciekawione, lecz także zaintrygowane tym, co się dzisiaj wydarzy. Często już wcześniej pytają, jak nazywa się dzisiejsza gra. To także wynika z bardzo ciekawie dobranych nazw, do których można stworzyć intrygujące historie – pozwalają one zdobyć zaszczytne tytuły z nich wynikające.

To reakcja, która pojawia się w wielu grach karcianych, kiedy obmyślona strategia daje skutek inny niż zamierzony. W grach, w których szacujemy, takie emocje dotykają niemal każdego. W tych, w których odkrywamy karty zakryte, aby sprawdzić odpowiedź, mamy element niespodzianki. Najbardziej „zaskoczenie” cieszy jednak wtedy, kiedy wynika z dziecięcego niedowierzania, że jednak się udało, że ono także potrafi dobrze policzyć, pomyśleć, obrać strategię i wygrać.

Zaraz po zaskoczeniu pojawia się więc kolejna emocja, którą jest satysfakcja, uczucie wynikające z osiągnięcia czegoś, do czego dziecko dążyło, a w co może nie do końca wierzyło. Wygrana z uczniami, którzy w oczach dziecka są tymi uzdolnionymi matematycznie, szczególnie to uczucie uruchamia. Jest ono wyjątkowo potrzebne dzieciom, które doświadczyły porażki na swej matematycznej drodze. Często jest to pierwszy mały kroczek w kierunku odbudowania wiary w swoje umiejętności.

Nie ma nic bardziej efektywnego w edukacji niż to, gdy dziecko podchodzi do wykonywanych zadań z entuzjazmem. Już samo to nastawienie sprawia, że opanowanie materiału czy nabycie umiejętności staje się o wiele łatwiejsze. Z takim podejściem dziecko już na starcie mimowolnie wkłada większy wysiłek w osiągnięcie celu, nawet tego nie odczuwając. W kontakcie z kartami uczniowie entuzjastycznie reagują właściwie na każdą przedstawioną im propozycję, traktując to jako kolejną świetną zabawę, która sprawia im ogromną przyjemność.

W rozgrywkach Kartami Grabowskiego nikt się nie poddaje. Dzięki rozbudzanym w dzieciach pozytywnym emocjom nikt się nie obraża i każdy chce zdobyć jak największą liczbę punktów. Nawet jeśli jeszcze nie jestem doskonałym matematykiem, to korzystam z grafiki, buduję własne strategie, by osiągnąć cel.

Proponując dzieciom grę Kartami Grabowskiego, musimy być przygotowani także na eksplozję emocji. Na początku zawsze jest skupienie, ale już po chwili emocje sięgają zenitu, pozytywna rywalizacja powoduje, że pojawiają się ożywione dyskusje, wybuchy śmiechu, a nawet dostrzeżemy niekontrolowane podskoki. Trudno usiedzieć na miejscu, kiedy już nie można się doczekać, by wykonać swój ruch miażdżący przeciwnika.

Jak widać, emocji związanych z rozgrywkami karcianymi może być bardzo wiele i tylko od nas zależy, czy wykorzystamy te doświadczenia i znajdziemy czas, by pochylić się i porozmawiać o tym, co dziecku w duszy gra.

Entuzjazm, zaciętość, satysfakcja - czyli o emocjach w Kartach Grabowskiego

Pierwszym elementem, który powinien leżeć w kręgu naszego zainteresowania, jest pomoc młodemu człowiekowi w zniwelowaniu stresu. Zwykle boimy się tego, czego nie znamy, zatem informacja o tym, jakie zmiany nastąpią, jest konieczna, ale ważne, by miała ona pozytywny przekaz. Przejście do klasy czwartej to kolejna przygoda, a nie bariera nie do pokonania.

Budujmy w dzieciach poczucie, że to dla nich kolejny stopień wtajemniczenia – opuszczają czas dzieciństwa i przechodzą do etapu młodzieńczego, stają się samodzielni. Zasłużyli na to, by im zaufać i powierzyć więcej zadań, z którymi na pewno świetnie sobie poradzą. Pokazujmy im pozytywną stronę spotykania na drodze różnych nauczycieli, którzy mają ciekawe pomysły i na pewno w interesujący sposób porwą uczniów w przygodę ze swoim przedmiotem. Nie zapominajmy uświadamiać im tego, że w każdej sytuacji przyjdziemy im z pomocą.

Wraz z pojawieniem się w klasie czwartej większej liczby przedmiotów niezbędne będą umiejętności organizacyjne. Warto już wcześniej wyposażyć dziecko w narzędzia, które mogą mu to ułatwić, takie jak notes czy kalendarz, w którym będzie zapisywało ważne terminy już w klasie trzeciej. Dajmy mu szansę wcześniej zapanować nad swoim uczniowskim życiem, zanim spadnie na niego większa pula obowiązków, bo ten nawyk zaprocentuje.

Systematyczność to kolejny ważny element, o który warto zadbać. Będzie się to łączyło także z organizacją dnia. Nie odrabiamy lekcji przed wyjściem do szkoły, nie czytamy lektur na ostatnią chwilę, od samego początku budujmy w dzieciach dobre nawyki, które same w sobie zniwelują stres i niepewność na kolejnych etapach.

Już na pierwszym etapie edukacyjnym dajmy dzieciom poczuć, że potrafią być odpowiedzialne za swoją edukacyjną drogę. Wspierajmy, ale nie wyręczajmy.

Niepowodzenia szkolne… – skąd się biorą?

Skąd się biorą niepowodzenia szkolne na samym starcie w klasie czwartej? Upatrywałabym tego rodzaju problemów zarówno w braku umiejętności uczenia się, a co za tym idzie w braku motywacji, jak i w nieopanowaniu wiadomości i umiejętności podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej. Trudno wymienić tutaj szczegółowo wszystko to, w co trzecioklasista powinien zostać wyposażony przed rozpoczęciem drugiego etapu edukacji. Zwróciłabym jednak szczególną uwagę na klucz do sukcesu, czyli sprawne posługiwanie się językiem polskim w mowie i piśmie oraz – co bardzo ważne – sprawne dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie w zakresie 100.

Podczas gdy z językiem polskim jeszcze jesteśmy w stanie sobie poradzić (jeśli nie ma zdiagnozowanych dysfunkcji), to gorzej wygląda sytuacja, jeśli chodzi o umiejętności matematyczne. Zgodni jesteśmy, że wiele niepowodzeń związanych z brakiem możliwości odnalezienia się w edukacji matematycznej od klasy czwartej wynika z nieutrwalonych umiejętności sprawnego dodawania i odejmowania, a przede wszystkim z nieznajomość tabliczki mnożenia. Matematyka jest poukładana w sposób logiczny i to luki w tym zakresie będą powodowały trudności z przyswojeniem nowego materiału, który bezlitośnie wymaga płynnego posługiwania się mnożeniem, kiedy realizowany program jest coraz bardziej wymagający.

Wiele już napisano na temat skutecznych metod nauki i bezbolesnego przyswajania tabliczki mnożenia, nic jednak nie dorówna nauce poprzez zabawę, zwłaszcza tej z wykorzystaniem Kart Grabowskiego. W sytuacji awaryjnej, kiedy nie ma już zbyt wiele czasu na powtórki, a stres dodatkowo utrudnia przyswajanie wiedzy, zabawa kartami powinna przynieść oczekiwane efekty w maksymalnie krótkim czasie, a przy okazji będzie sprzyjała rozładowywaniu napięcia związanego z tą ogromna zmianą…

Uczeń u progu klasy czwartej – zadbajmy o dobry start

Doświadczenie pokazuje, że większość gier najwygodniej rozgrywać na stolikach. W zależności od liczby graczy łączymy dwie ławki ze sobą (lub cztery, jeśli są to pojedyncze stoliki). Zapewniamy wówczas uczniom swobodę w manipulowaniu kartami, skutecznym zasłanianiu ich przed okiem przeciwnika, ale także utrzymaniu porządku, jeśli gra wymaga ułożenia planszy.

W przypadku gier z elementami ruchu mamy pretekst, by wykorzystać boisko szkolne czy salę gimnastyczną, ale jeśli ustawimy stoliki wzdłuż ścian, środek sali wystarczy, by rozegrać te wymagające większej przestrzeni.

Patrząc z punktu widzenia nauczyciela idealisty, powiedziałabym, że tyle, aby mieć możliwość zaproponowania uczniom rozgrywania gier w parach. Wtedy jest najmniejsze zamieszanie. Dzieci wybierają sobie ulubionego przeciwnika albo naszymi tajemniczymi sposobami zostaje on im przydzielony – i do dzieła. Właściwie każdą z proponowanych w zestawie gier można rozgrywać w duecie. Ulubione gry z talii 

 dla dwojga rozgrywane przez moich uczniów to „Sumo”, „Kółko i krzyżyk” czy „Taktyk”, ale proszą także o „Rodzynka” (talia 

Kiedy jednak rzeczywistość szkolna okazuje się mało idealna, powinniśmy wiedzieć o tym, że nawet jedno opakowanie kart może „zrobić” nam lekcję. Gra na dobry początek skierowana do całej klasy to np. „Supermatematyk”. Doskonale uruchamiająca i usprawniająca dodawanie czy odejmowanie w pamięci, pobudzająca do myślenia i koncentrująca uwagę. Innymi przykładami na wykorzystanie tylko jednego pudełka są „Kangury” czy „Kierowca”. Są to przykłady gier, w których jest jeden prowadzący (dajemy szansę uczniom) odkrywający karty, a pozostali wykonują zadania, grając o indywidualne punkty. Jeśli chodzi o tabliczkę mnożenia, to wystarczy nam jedno opakowanie, by zagrać w „Loteryjkę”, gdzie prowadzący prezentuje możliwe do wyboru iloczyny, a pozostali umieszczają wybrane liczby w odpowiednich kuponach, starając się trafić w największą liczbę podanych przez prowadzącego działań. Z jedną talią zagramy także w „Piłkarza matematyka” czy „Królową skakanki”.

Co powinniśmy przygotować oprócz kart?

Karty Grabowskiego to niezaprzeczalnie pomoc dydaktyczna, która nie wymaga od nas dużego dodatkowego nakładu środków. W zależności od doboru gier mogą nam się przydać ołówek i papier, stoper, skakanka czy piłka. W niektórych przypadkach pozwólmy dzieciom na zapisywanie przykładów w zeszycie albo przygotujmy tabelki do zbierania punktów. W obszernych zbiorach znajdziemy także gry, w których potrzebna może być kostka („Sumo”) czy pionki („Król Mostów”), ale nie musimy się o to martwić, ponieważ możemy je znaleźć w pudełku do Gier Logicznych.

 na pewno nie spędzi nam snu z powiek ani nie obciąży dodatkowo naszego budżetu. Twórca kart traktuje nauczycieli poważnie, kierując do nas gotową, świetnej jakości pomoc dydaktyczną, ale także – co cenię najbardziej – widzi w nas kreatywnych i twórczych pasjonatów. Dzięki temu sami możemy kreować naszą klasową rzeczywistość przy udziale kart albo zdać się na doświadczenie innych. Wybór należy do nas...

Karty na lekcji – dylematy kreatywnego nauczyciela

Dla mnie to nie tylko zwykła pomoc dydaktyczna rozwijająca umiejętności matematyczne, lecz także sposób na poprawę koncentracji uwagi lub ukierunkowanie nadmiaru uczniowskiej energii. Wyciągam karty, by dzieci nagrodzić albo wtedy, gdy 

 zdaje się tkwić w martwym punkcie. Używam ich, by zbudować pozycję uczniów słabszych, a także wtedy, gdy trzeba klasę pogodzić. Za ich pomocą uaktywniam wycofanych, a zdolnych czynię odpowiedzialnymi za tych z głową zamkniętą na matematykę… To wszystko dzieje się przy moim minimalnym wysiłku.

Mnogość propozycji gier, jakie niosą ze sobą karty, jest tak duża, że można uczniów dobrać w różny sposób, w zależności od założonego celu. W mojej klasie najczęściej gramy w cztero- lub pięcioosobowych grupach, ale także w parach, np. gdy chcę, aby słabsze dziecko miało wsparcie ucznia mocniejszego lub by dostosować grających uczniów pod względem poziomu umiejętności. Bardzo często wykorzystuję gry, które wymagają 

, bo od niej zależy sukces całej grupy – wtedy bywa tak, że klasa dzieli się tylko na połowę lub na trzy większe grupy.

. Tylko za pierwszym razem wymagało to ode mnie poświęcenia większej ilości czasu i większego wysiłku na odpowiednie ustawienie stolików. Dziś, gdy wyjmuję karty, mogę od razu poinformować uczniów, w jak licznych grupach będziemy grać. To wystarczy, by uruchomić wszystkie ręce do pracy, którą nadzorują dyżurni, a my mamy „załatwione” kolejne ćwiczenie z logicznego myślenia.

Wysiłek włożony w organizację pracy z kartami jest niewielki w porównaniu z efektami, jakie uzyskujemy. Tak naprawdę to zaledwie pięć minut z lekcji przeznaczonych na to, by stoliki stanęły w odpowiednich miejscach, a talie kart znalazły się w rękach prowadzących. Czas przygotowania to także element rozwojowy dla uczniów. Rozumienie polecenia i wprowadzenia go w czyn to bardzo ważna umiejętność, której wielu uczniom brakuje…

 nawet najbardziej ponury dzień, a energia wraca jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki…

Justyna Nowaczyk

Artykuły autora

Zaburzenia grafomotoryczne a praca z Bączkiem Matematycznym i Kartami Grabowskiego

Entuzjazm, zaciętość, satysfakcja - czyli o emocjach w Kartach Grabowskiego

Uczeń u progu klasy czwartej – zadbajmy o dobry start

Karty na lekcji – dylematy kreatywnego nauczyciela

Karty Grabowskiego a wysiłek organizacyjny

Idź do